از کجا بدانیم مشکلات زندگی، عذاب الهی است يا امتحان؟
گاهی
امتحان، با عقوبت و گاه با نعمت همراه است. یعنی گاهی انسان، توسط خوشیها
و شادیها امتحان میشود و گاهی توسط غم و اندوه. گاه توسط شفا گرفتن از
بیماری و گاه به واسطه رحلت و از دست دادن عزیزان. بهرحال انسان به انحاء
مختلف مورد امتحان قرار میگیرد.
اما این سوال همیشه مطرح است که از کجا متوجه شویم که مشکلات و ناملایماتی که بر ما وارد میشود؛ امتحان است یا عقوبت؟!
و یا به عبارتی دیگر از کجا دریابیم که موارد پیش آمده، از سوی خدا، یا از طرف خود ما است؟!
چرا
که گاهی ما در انتساب این ناملایمات و مشکلات به خداوند، اشتباه میکنیم.
در بین مردم این جمله معروف است که وقتی برای کسی مشکلی پیش میآید به او
میگویند که خواست خدا بوده، خدا اینطور مقدر کرده و غیره. حال آن که
اینطور نیست چرا که در مواردی، مشکلاتی که پیش میآید، نتیجه اعمال خود ما
است و ربطی به خدا ندارد که عادت کردهایم همه مشکلات را به تعبیری به گردن
خدا میاندازیم. خدای متعال در قرآن کریم میفرماید:
«وَ
ما اَصابَکُمْ مِنْ مُصِیبَهٍ فَبِما کَسَبَتْ اَیْدِیکُمْ وَ یَعْفُو عَن
كَثِیرٍ؛(1) و آنچه از مصیبتها به شما برسد به خاطر گناهانى است كه خود
كسب كردهاید، و از بسیارى نیز در مىگذرد.
خداوند
در این آیه انسان را به مسئله ارتباط بین گناهان و مصائب و بلایای دنیوى
توجه میدهد. كلمه "مصیبت" به معناى هر ناملایمتى است كه به انسان برسد،
گویى از راه دور به انسان میرسد.(2)
منظور
از جمله "فَبِما كَسَبَتْ أَیْدِیكُمْ"، گناهان و زشتی ها است و معناى
جمله "وَ یَعْفُوا عَنْ كَثِیرٍ"، این است كه خداوند بسیارى از همان گناهان
و زشتی هایتان را می بخشاید.
این
بلایا به خاطر گناهانى است كه مردم می كنند و پیدا شدن آن براى این است كه
خداوند نمونهاى از آثار شوم اعمالشان را به ایشان بچشاند، تا شاید به خود
آیند و متوجه شوند.
پس
در این آیه کریمه خداوند به این مسئله صراحت دارد که بسیاری از مصیبتها و
بلایا به خاطر گناهانی است که مرتکب میشویم و در آخر آیه این نکته را
متذکر میشود که توجه کنیم که تازه خدا بسیاری از گناهان را میبخشد وگرنه
باید تمام زندگی را در بلا و مصیبت میگذراندیم.
بنابراین
اگر انسان گناه و معصیتی انجام داده باشد و بعد از آن دچار مشکلی بشود این
مشکل تنبیه است و اگر بدون گناه و معصیت دچار مشکل بشود همانند امامان
معصوم (علیهمالسلام)، امتحان الهی است.
منظور
از مصیبت، هم مصائب عمومى و همگانى از قبیل قحطى، گرانى، وبا، زلزله و
امثال آن و هم مصائب فردی که ناملایماتى است كه متوجه جان، مال، فرزند و
آبرو تك تك افراد مىشود؛ است. یعنی مصائب و ناملایماتى كه متوجه جامعه و
شما مىشود، همه به خاطر گناهانى است كه مرتكب می شوید، و خدا از بسیارى از
آن گناهان درمىگذرد و شما را به جرم آن نمىگیرد.
بر اساس آیات درمییابیم بین اعمال آدمى و نظام عالم، ارتباطى خاص برقرار است. به
طورى كه اگر جوامع بشرى عقائد و اعمال خود را بر طبق آنچه كه فطرت اقتضاء
دارد وفق دهند، خیرات به سویشان سرازیر و درهاى بركات به رویشان باز می
شود، و اگر در این دو مرحله به فساد بگرایند، زمین و آسمان هم تباه مىشود و
زندگیشان را تباه مىكند. و این سنت الهى است.
در
نهایت این که گناهان، هم آثار دنیوی و هم اخروی دارند و این بلایا آثار
سوء دنیایی گناهان است. ولیکن بعضى از آن آثار، به گناه کننده اصابت مىكند
و بعضى بخشوده مىشوند و به خاطر عواملى از قبیل صله رحم، صدقه، دعاى
مؤمنین، توبه و امثال آن - كه در روایات آمده - آثار آنها از گناه کننده
برمىگردد.(3)
پینوشتها:
1- شوری، 30 .
2- مفردات راغب، ماده " قدر" .
3- برگرفته از تفسیر المیزان ذیل آیه شریفه .
تبیان